Vogelgriep - ook op biologische pluimveehouderijen een uitdaging

Wat is er aan de hand in Nederland?

Hoewel we dolgraag zien dat ze lekker buiten scharrelen, moeten moeten biologische kippen vanwege de ophokplicht momenteel helaas binnen blijven. Want ook biologisch gehouden kippen ontkomen niet aan het terugkerende vogelgriepvirus. Kwam vogelgriep eerst nog alleen voor in de maanden dat trekvogels het verspreidden, sinds 2014 is vogelgriep elk jaar in Europa teruggekomen; daarom noemen we het nu een endemisch virus. Jaarrond zijn er nu besmettingen onder kippen en wilde vogels. Het is dus niet zozeer de vraag wanneer we ervan af zijn, maar eerder hoe we er als samenleving mee omgaan.

Helaas heeft vogelgriep voor álle kippen heftige gevolgen: of je nu zelf een paar hobbykippen hebt scharrelen, of een groot commercieel pluimveebedrijf leidt. In Nederland leven zo’n 100 miljoen vleeskuikens en leghennen, waarvan minder dan 5% biologisch of biodynamisch wordt gehouden. Wilde vogels, vooral watervogels, zijn vaak dragers en verspreiders van het virus. Grootschalige ophokplicht is het gevolg van de vele uitbraken van het virus; alle kippen (een hobbymatige uitzondering daargelaten) moeten binnengehouden worden. Door zieke wilde vogels in de nabijheid van pluimveebedrijven, met of zonder uitloop, kan het virus zich razendsnel verspreiden. De kippen die naar buiten kunnen vormen een verhoogd risico, vandaar de ophokplicht. Helaas treft dit biologische kippen dus extra hard; zij moeten ineens hun buitenruimte missen.

Het huidige beleid van de overheid omtrent vogelgriep

Lange tijd is een beleid gevoerd waarbij het virus steeds in de kiem gesmoord werd door koppels met besmette kippen zo snel mogelijk te ruimen en preventief ook andere kippen in de omgeving te ruimen. Door het ruimingsbeleid zijn het afgelopen jaar alleen in Nederland al meer dan 4 miljoen kippen gedood, deels ook biologische kippen. Dat blijkt nu niet of nauwelijks meer effect te hebben: uitbraken volgen elkaar in rap tempo op. Er is regelmatig nieuws over vogelgriepuitbraken in Nederland, en hoewel ze de voorpagina niet vaak meer halen, blijft vogelgriep een probleem binnen en buiten de sector.

Uiteraard is dit een situatie waar we het liefst zo snel mogelijk vanaf zijn, maar de realiteit is anders. Bij een grote dreiging van vogelgriep (zoals we nu voortdurend meemaken) stelt de overheid extra hygiënemaatregelen voor pluimveebedrijven in, worden vervoersbeperkingen ingesteld in regio’s met een hoog besmettingsrisico, en is de ophokplicht voor heel Nederland vastgelegd.

Vaccineren tegen vogelgriep

Tot nu toe geldt er in Nederland voor professionele pluimveehouders alleen een verplichte vaccinatie tegen pseudovogelpest (Newcastle ziekte). In diverse landen buiten de EU worden kippen al gevaccineerd tegen vogelgriep. De toelatingseisen van vaccins en diergeneesmiddelen is in de EU echter vele malen strenger dan in andere delen van de wereld. De overheid zet zich in voor het onderzoeken van vaccinatiemogelijkheden. Bij Wageningen Bioveterinary Research, onderdeel van Wageningen University & Research (WUR), wordt er al druk getest met vaccins, in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV).

"We werken actief mee aan het onderzoek naar veilige vaccins tegen vogelgriep"

Hoe kijkt de biologische sector naar het vaccineren?

Voor ketenorganisatie Bionext is een vaccinatie tegen vogelgriep een belangrijke ontwikkelstap om de situatie weer te normaliseren: “Voor de toelating van vaccins bij dieren gelden, net al bij de mens, strenge protocollen. Waar het landbouwhuisdieren betreft, wordt daarbij ook gekeken naar mogelijk effecten op de gezondheid van de producten van deze dieren voor de mens. Kippen krijgen nu in hun jonge leven ook al vaak een aantal vaccins toegediend die hun weerbaar maken tegen een aantal bekende pluimveeziekten. Een goedwerkend vogelgriepvaccin is in onze ogen, om hiervoor genoemde redenen, een goede aanvulling hierop. Uiteraard mits een dergelijk vaccin aan alle toelatingseisen voldoet. We werken daarom actief mee aan het onderzoek naar veilige vaccins tegen vogelgriep.”

Hoe nu verder?

Helaas ziet het er niet naar uit dat de besmettingsdruk van vogelgriep de komende tijd gaat afnemen en dat maakt het een lastige situatie. Wilde watervogels tegenhouden is uiteraard onmogelijk. De massale ruimingen vinden we ethisch en maatschappelijk niet verantwoord. En we vinden dat we de biologische kippen veel tekort doen, door ze van hun buitenverblijf te onthouden.

De intensieve veehouderij, waarbij vele duizenden kippen in te krappe ruimtes op elkaar zitten, zorgt ervoor dat de vogelgriep zich alsmaar blijft verspreiden. We zien daarom alsmaar meer in hoe groot de voordelen zijn van het houden van kippen volgens de regels van de biologische en biodynamische landbouw. Door te blijven kiezen voor biologisch steun je de sector en zullen hopelijk meer agrariërs de omslag maken naar biologisch. Zodat meer kippen buiten kunnen gaan scharrelen, en lekker veel ruimte hebben binnen én buiten voor natuureigen gedrag.

Helaas is dit een proces van een lange adem en te lang om biologische en biodynamische kippen daarvoor hun hele leventje lang opgehokt binnen te laten zitten. En: daarmee is vogelgriep nog niet uit de wereld…

Dit zeggen de leveranciers van Odin

Er zijn best nog wat vragen te beantwoorden en er zijn veel belangen in het spel. We staan in nauw contact met onze leveranciers en hebben hen om de huidige situatie met betrekking tot vaccineren gevraagd:

De Grote Kamp - Odin eieren Demeter, broederhaan en soepkip Demeter

“Al onze kippen worden gevaccineerd; zowel biologisch als Demeter. Dit gebeurt al langer om bepaalde uitbraken tegen ziektes tegen te gaan. Een aantal vaccinaties zijn wettelijk verplicht en daarnaast is het per bedrijf verschillend welke vaccinaties je eventueel nog extra kunt geven, dit heeft veel te maken met ziektedruk in omgeving. Bij Demeter kiezen we ervoor om enkel de echt noodzakelijke en wettelijk verplichte vaccinaties te geven.”

Kemperkip - Koelverse kipproducten biologisch

“Als we het hebben over vaccinatie tegen vogelgriep kan ik zeggen dat we nog niet zover zijn. Er wordt op dit moment getest met een vaccin maar dat is in een proefopstelling en niet geschikt voor menselijke consumptie. Voor NCD (New Castle Disease, de pseudovogelpest), voeren wij al jaren een verplichte enting op alle kippen.”

Lankerenhof - Bleieren, roomei-lekkernij biologisch

“Zowel biologische kippen als Demeter kippen worden al sinds jaar en dag geënt. Er is al meer dan 20 jaar 1 verplichte enting; tegen NCD. Andere entingen die de meeste kippen direct als 1-dagskuiken op de broederij krijgen zijn o.a. Marek, Gumboro, Coccidiose en ILT. Later, bij de opfokbedrijven krijgen ze nog inentingen tegen Salmonella, Micoplasma synoviae(M.s.) en infectieuze bronchitis(IB) krijgen ze bij de opfokbedrijven. Dit zijn veelal lokale entingen, waarbij de weerstand via de darmen en/of andere slijmvliezen opgebouwd wordt. B.v. ILT en M.s. is een oogdruppel en werkt via de oogslijmvliezen, Salmonella en IB zijn drinkwater-entingen. Coccidiose is een spray op het dons, wat ze bij elkaar oppikken. Marek en Gumboro is een subcutane prik. De jonge hennen krijgen bij ons 1x een borstspuit (op 12-13 weken leeftijd) voor de verplichte NCD. Hierop zijn ze al voorbereid doordat ze een paar weken ervoor al een drinkwaterenting met NCD hebben gehad.”

Bronnen: Bionext, RIVM, Wageningen University & Research