100 jaar Biodynamische landbouw

Aankomende Pinksteren is het 100 jaar geleden dat Rudolf Steiner zijn Landbouwcursus hield, een reeks voordrachten over de landbouw. Het begin van een bijzondere zoektocht: de ontwikkeling van de biodynamische landbouw. Een landbouw gebaseerd op liefde en respect voor het leven en de opdracht om de aarde goed door te geven aan volgende generaties. Door goed te zorgen voor de bodem en de bijen. De planten en de dieren in hun waarde te laten. Door te kijken naar de samenhang der dingen en te werken aan een gezond systeem dat goed is voor alles en iedereen. We vroegen 5 experts over de waarde(n) van Demeter. 

Dierenwelzijn 

Madelaine Looije werkt bij Eyes on Animals, een dierenwelzijnsorganisatie die ernaar streeft het lijden van vee tijdens transport en slacht zoveel mogelijk te beperken. “Bij biodynamische boeren blijven de snavels van kippen intact, houden koeien en geiten hun hoorns en wordt vaak gewerkt met minder doorgefokte rassen. Wat ons betreft is dit de normaalste zaak van de wereld. Dat je niet aan dieren sleutelt. Dat je het systeem aanpast aan de behoefte van het dier, in plaats van andersom. Bij het drijven van dieren is rust cruciaal. Een dier opjagen, werkt contraproductief. Het dier schiet in de stress en doet niet meer wat jij wil. We zien dat de beste boeren, transporteurs en slachterijmedewerkers een kalme persoonlijkheid hebben. Over het algemeen gezien zijn biodynamische bedrijven kleinschaliger. Dit betekent vaak: meer tijd en aandacht voor het dier, waardoor je ook sneller dingen opmerkt. Bij biodynamische boeren is een slachthuis op maximaal 60 minuten afstand het uitgangspunt. Hier zijn wij zeker voorstander van. Transport is altijd stressvol; hoe korter, hoe beter. We zijn een paar jaar geleden bij een biodynamische legkippenhouder gestart met een project voor het rechtop vangen van zijn kippen, in plaats van ondersteboven aan de poten. Voor de kippen maakt dit een wezenlijk verschil; er is veel minder paniek in de stal. Het sluit beter aan bij de filosofie van biologisch-dynamisch: dat je tot het laatste moment respectvol met je dieren omgaat. Inmiddels is deze manier van vangen omarmd door alle biodynamische legkippenhouders en dat is een geweldige ontwikkeling!”

Biodiversiteit

Koos Biesmeijer is wetenschappelijk directeur bij Naturalis en professor Natuurlijk Kapitaal aan de Universiteit Leiden. “Het is heel erg duidelijk dat biodynamische landbouw, en ook biologische landbouw, een enorm voordeel heeft voor de biodiversiteit. Het levert gemiddeld 30 – 50% meer planten- en dierensoorten op en een gezondere bodem dan gangbare landbouw. Biodynamische landbouw gaat veel meer dan conventionele landbouw uit van die bodem en van wat er van nature al is. De bodem wordt veel meer met rust gelaten en daardoor kan het bodemleven je veel leveren. Zo krijg je een heel veerkrachtig en bruisend systeem, waardoor gewassen beter voedingsstoffen opnemen en minder ziektes en plagen hebben. En dat hoor je om je heen, dat zoemt om je heen, dat zie je aan veel meer soorten planten en insecten en vogels om je heen. Ik word hier wel blij van. Alleen dat zou al een reden zijn om biodynamische en biologische producten te kopen! Dat bij biodynamische landbouw minimaal 10% van het grondgebied op een natuurlijke manier beheerd moet worden is een mooi voorbeeld van hoe biodiversiteit bij biodynamische landbouw al in het systeem zit. In Europa heb je nu de Natuurherstelwet. In Nederland wordt die deels vertaald als 10% ‘groen-blauwe dooradering’ in het gebied. Dat hebben de biodynamische boeren die aan Odin leveren dus al. Het is eigenlijk heel simpel: de enige toekomst die we hebben is mèt de natuur. En de biodynamische landbouw werkt al met die natuur en dat is voor de langere termijn veel beter.”

“Het welzijn van de bodem is wezenlijk voor ons eigen welzijn!”

Levende bodem

Ruud Hendriks is practor kringlooplandbouw & docent bodemvruchtbaarheid aan de Aeres-opleiding voor biodynamische landbouw Warmonderhof. “Een levende, gezonde, vitale bodem is belangrijk voor de landbouw. De huidige landbouw loopt tegen allerlei beperkingen aan. De benutting van mineralen die in de bodem zitten, moet omhoog, dat scheelt én geld én overbelasting van de natuur. We weten nu dat plantenwortels zelf het bodemleven stimuleren, waardoor planten minder mest nodig hebben. Biodynamische landbouw stimuleert dat bodemleven. Dat stimuleren gebeurt onder andere door vruchtwisseling, dus dat hetzelfde gewas pas na een cyclus van jaren weer terug komt op hetzelfde land. Met een vruchtwisseling van 1 keer per 3 jaar, zoals vaak in gangbare landbouw, blijven ziekteverwekkers de kop op steken en gaat de weerbaarheid van de bodem omlaag. Daarom is er in de biodynamische landbouw vaak een vruchtwisseling van 1 keer per 8 jaar of langer. Daarnaast gebruikt de biodynamische landbouw dierlijke mest en compost als waardevolle bodemverbeteraars; het bodemleven is er gek op. Met biodynamische preparaten wordt de vitaliteit nog een stap verder versterkt. Compostpreparaten zijn een manier om inwerking van de kwaliteiten van de planeten via mest en compost te ondersteunen. Veldpreparaten ondersteunen evenwichtige groei en afrijping. Zo werkend leveren boer en tuinder levenskrachtig voeding. Biodynamische landbouw werkt via de bodem aan welzijn: aan gezondheid, aan de recreatieve waarde van het landschap en aan de verbinding met voedsel. Het welzijn van de bodem is wezenlijk voor ons eigen welzijn!”

Landbouw van de toekomst - John Chester

Molly & John Chester zijn de oprichters van biodynamische Boerderij Apricot Lane Farms in California. Samen met hun team werken ze aan een gezond ecosysteem waarbij het allemaal begint (en eindigt) met een gezonde bodem.
John: “Of we nu een koe of een wortel eten, het is zo voedzaam als de grond die het voedt. En een gezonde bodem wordt van bovenaf opgebouwd, wat betekent dat elke beslissing die daarboven genomen wordt ertoe doet. Bodemherstellers zoals compost, natuurlijke begrazing en groenbemesters zorgen op de boerderij voor de meest voedzame en smaakvolle voeding.” Dit is voor Molly en John de reden waarom zij kiezen voor de biodynamische landbouwmethode. Het tot leven brengen van de verbinding tussen voedsel en ecosystemen is de leidende visie van Molly en John Chester, sinds de boerderij in 2011 werd opgericht. Tegenwoordig beslaat de boerderij 234 hectare platteland in Moorpark, Californië, slechts 65 kilometer ten noorden van Los Angeles. Ze verbouwen meer dan 200 soorten fruit en groenten en houden op diervriendelijke wijze schapen, koeien, varkens, kippen en eenden op de weilanden en in de boomgaarden. John maakte een mooie documentaire over de opbouw van de boerderij; een droom die met aardig wat voeten in de aarde toch werkelijkheid werd! 

Vitale voeding 

Marion Pluimes is kok bij The Loffly Chef, docent bij De Groene Kookacademie, diëtist, productontwikkelaar en cateraar. Ze kookt altijd met biodynamische producten. “Ik durf het echt wel te stellen: als je biodynamisch eet ben je fitter. Door de manier waarop biodynamische producten worden geteeld, dus zonder kunstmest of gifstoffen en met aandacht voor de natuur, worden groenten veel krachtiger. Je ziet dat alleen al als je biodynamische producten bewaart, die hebben zoveel levenskracht dat ze nog een tijdje blijven doorgroeien na de oogst. Ze blijven nog lang smaak hebben en verleppen niet snel. Aan de andere kant blijven ze ook niet onnatuurlijk lang goed, zoals sterk bewerkt voedsel dat nooit bederft. Die vitale producten hebben ook gevolgen voor je lichaam natuurlijk, want de groenten bevatten meer voedingsstoffen voor je lichaam. Het liefst werk ik trouwens met zaadvaste biodynamische producten. Deze groenten kunnen zichzelf nog voortplanten als je hun zaad gebruikt, in tegenstelling tot veel hedendaagse groenten die dat niet meer kunnen. Wat doet het met je lichaam als je alleen maar groenten eet die geen nieuw leven voort kunnen brengen? Levenskracht komt van binnenuit. Daarnaast: je kunt het verschil proeven tussen een biodynamisch product en een gangbare variant. Zo bereidde iemand laatst iets met knolselderij en ik proefde muffe schuur in plaats van de uitgesproken smaak van een goede knolselderij. De smaak zegt heel veel over de vitaliteit van een product. Ik heb ook regelmatig dat leerlingen in mijn kookles zeggen: wat is het zout! Dan hebben we er bijna geen zout over gedaan, maar de smaken van de biodynamische producten zijn zo uitgesproken dat ze het gewoon niet weten te plaatsen.”

Feestje!

De 100e verjaardag van zo’n positief ingestoken landbouwbeweging verdient een feestje met allerlei leuke en inspirerende activiteiten. Meld je hier alvast aan voor het BD-feest van de Eeuw! 

Verder dan biologisch

Biodynamisch gaat nog een stap verder dan biologisch. Lang voordat de milieu- en klimaatproblematiek voor een breed publiek bekend werd, was de biodynamische landbouw al in 1924 ontstaan. Demeter is het kwaliteitskeurmerk voor producten afkomstig uit gecontroleerde biodynamische landbouw. Stichting Demeter, die dat keurmerk uitreikt, gaat uit van 5 kernwaarden die zijn gebaseerd op liefde en respect voor het leven, en de opdracht van de mensheid om de aarde op een verantwoorde wijze door te geven aan volgende generaties. Kijk voor meer informatie op Stichtingdemeter.nl.