Bij alles wat we doen, denken we aan het geheel

Divers, eerlijk en goed voor iedereen: Odin bewijst dat een ander voedselsysteem mogelijk is. De coöperatieve bio-supermarkt, genomineerd voor de ABN AMRO Sustainable Retailer of the Year 2024-2025, vaart al 40 jaar haar eigen koers. Directeur Merle Koomans: “We willen laten zien dat het anders kan.”

Duurzaamheid zit diep verankerd in de wortels van Odin. Het bedrijf startte al in 1983 als groothandel in biodynamische producten en maakte naam met biologische groente- en fruitabonnementen. Nu is Odin een coöperatie met 20.000 leden, 38 winkels, een bezorgdienst, een eigen imkerij en een boerderij met zaadveredeling.

Directeur Merle Koomans is sinds 2005 betrokken bij de eigenzinnige koers van Odin. Eerst als assistent formule management, nu als algemeen directeur. Ze gelooft dat je met elke euro die je uitgeeft aan boodschappen een keuze maakt.

Onze missie is gezonde 100% biologische voeding.

“Er wordt nog heel veel geld aan de voedselketen verdiend, dat niet ten goede komt aan de voedselketen. De belangen zijn heel groot”, vertelt Koomans. “Wij laten zien dat het anders kan. In alles wat we doen, denken we aan het geheel. Onze missie is gezonde 100% biologische voeding, een betere leefomgeving voor mens en dier en eerlijke prijzen voor boeren en producenten.”

Odin is van iedereen

De motor achter deze missie? De 20.000 leden van de coöperatie. Iedereen kan mede-eigenaar worden van Odin. “We zijn we ooit als commanditaire vennootschap begonnen, met een stichting als stille vennoot”, vertelt Koomans. “Het idee was toen: Odin is van niemand. In 2012 zijn we overgestapt op een coöperatieve bedrijfsvorm. Odin is nu van iedereen.” Lid worden kan door eenmalig €100 te investeren in een 100% biologisch voedselsysteem. Op dit moment zijn er 20.000 leden die bewust kiezen voor de idealen van Odin. Alleen boodschappen doen bij Odin, zonder lid te worden, kan natuurlijk ook.

Odin hoeft dus geen verantwoording af te leggen aan aandeelhouders en kan haar duurzame missie vooropstellen. Winst is altijd een middel om idealen te verwezenlijken. Het bedrijf doet niet aan winstuitkering. En de directeur verdient niet meer dan zes keer het salaris van een winkelmedewerker.

Vuist tegen multinationals

Onafhankelijkheid is een groot goed bij Odin. Zo maakt de coöperatie een vuist tegen grote, internationale zaadleveranciers. Op de eigen biodynamische boerderij De Beersche Hoeve doet Odin aan de veredeling en vermeerdering van zaadvaste groenten.

“Grote multinationals nemen steeds meer zaadbedrijven over en bepalen uiteindelijk wat er gezaaid wordt”, legt Koomans uit. “Kijk naar wortels, alles wat je nu in de supermarkt tegenkomt is hetzelfde ras. Bovendien kunnen boeren deze zaden niet gebruiken om zelf mee door te kweken. De diversiteit aan gewassen gaat verloren en we worden steeds afhankelijker van grote spelers. Op onze eigen boerderij vermeerderen we groentezaden en ontwikkelen we nieuwe zaadvaste rassen. Hieruit kunnen Nederlandse boeren zelf zaden oogsten die het volgende jaar tot hetzelfde gewas uitgroeien. Zo helpen we boeren om onafhankelijk te worden van multinationals en blijven zaden beschikbaar voor iedereen.”

Niet afwachten, maar zelf aan de bak

Het ontwikkelen van zaadvaste groenterassen is volgens Koomans typisch Odin: niet wachten tot er iets gebeurt, maar zelf aan de bak. Maar ze zijn bescheiden in de dingen die ze doen. “We zijn geen roeptoeters en blijven dichtbij onszelf”, vertelt Koomans. “We houden rekening met de belangen van anderen. We zullen bijvoorbeeld niet snel een winkel openen op een plek waar al een andere biologische supermarkt zit.”

"We zijn geen roeptoeters en blijven dichtbij onszelf."

Odin hoeft volgens Koomans niet de grootste en snelste te zijn. “Maar we willen wel inspireren door het anders te doen. We hopen dat er zo een golfbeweging ontstaat van duurzame initiatieven in de voedselindustrie.”

Open over worstelingen

Gaat er ook weleens iets minder goed? “We zijn niet perfect”, antwoordt Koomans. “Daar zijn we heel open over. Het is belangrijk om ook te delen waar je worstelingen zitten. Het verpakkingsvraagstuk bijvoorbeeld. Daar valt nog veel te winnen. We doen ons best om plastic zoveel mogelijk te vermijden, maar er is niet altijd een ideale oplossing. Je hebt ook te maken met zaken als houdbaarheid en voedselveiligheid.”

Ook transport is volgens Koomans een duurzaam dilemma. “We vliegen al heel lang niets meer in en de meeste producten komen van Nederlandse bodem. Maar een aantal producten komt nog met de boot uit het buitenland. Denk aan appels als ze in Nederland of in Europa echt buiten het seizoen zijn. Haal je ze dan uit Zuid-Amerika of zeg je dat het appelseizoen voorbij is? Wij kiezen ervoor om die appels wel aan te bieden. Want fruit is gezond en de vraag is groot. Zo zijn we constant met de balans bezig.”

ABN AMRO Sustainable Retailer

Odin oogst lof met haar duurzame koers. De coöperatie is – samen met Lidl en Ekoplaza - genomineerd voor de ABN AMRO Sustainable Retailer of the Year 2024-2025. Een grote eer voor Koomans. “We voelen ons heel vereerd. We zijn als eigenwijze en relatief kleine speler toch een beetje een vreemde eend in de bijt. Ook is het een mooie kans om aan meer mensen te laten zien wat we doen.”

"Er moet veel meer waardering komen voor kwaliteit en de daadwerkelijke waarde van een product."

Voor het eerst in de geschiedenis van de prijs zijn er drie supermarkten genomineerd. Dat is volgens Koomans een mooie opsteker voor de hele sector, maar ze is er niet verbaasd over. “Er is steeds meer focus op biologisch, ook in de grote supermarkten. Dat is een goede ontwikkeling. Maar waar we soms last van hebben, is de focus op prijs. Er moet veel meer waardering komen voor kwaliteit en de daadwerkelijke waarde van een product. Achter de schermen wordt er op zoveel vlakken hard gewerkt om goede producten te maken. Mensen staan nu te ver van de voedselketen af. Ze hebben geen idee wat er van boer tot bord gebeurt. Als coöperatie kunnen wij onze leden heel bewust meenemen in deze verhalen.”

Organische groei

Odin kiest de komende tijd voor organische groei. “We laten ons niet opjutten en varen onze eigen koers”, vertelt Koomans. “Het ledenmodel is daar een hele goede basis voor. We zijn trots op onze ledengroei. We hebben de ambitie om organisch te groeien met de winkels om op meer plekken in Nederland biologische boodschappen beschikbaar te maken. De 38e winkel is net geopend. Dit jaar komt er misschien nog een bij. Voor de komende jaren staat uitbreiding met meer winkels op de planning.”

Hoe groot Odin ook wordt, diversiteit en kleinschaligheid blijven belangrijk. “Ik geloof in de kracht van kleine, lokale aanbieders”, vertelt Koomans. “Grootschaligheid maakt kwetsbaar. Met een divers ecosysteem ben je veel veerkrachtiger, want variatie maakt flexibeler. Onze uitdaging zit in het koppelen van lokale aanbieders aan het grote systeem.”

Retailer of the Year-winnaar(s)

Retailer of the Year is een grootschalige consumentenverkiezing waarbij de beste (web)winkel van het jaar wordt gekozen. Ontdek wie de winnaars zijn en lees inspirerende ondernemersverhalen.

Bron: ABNAMRO