Volle zaal Odin-avond ‘Voorbij gentech, veredeling in eigen hand’

Het was een druk bezochte bijeenkomst op 23 oktober in het Beauforthuis in Austerlitz, met meer dan 120 tuinders, veredelaars, Odin leden en organisaties als Oxfam Novib en Triodos. Odin presenteerde zijn plannen voor een onafhankelijke keten voor een biologische zaadvaste veredeling zonder patenten.

Vlnr Theo Boon, Edith Lammerts van Bueren, Joris Kollewijn, Edwin Nuijten en Merle Koomans van den Dries

De avond was een vervolg op de acties van Odin in 2022 en 2023 tegen de dreigende deregulering van gentech en de afhankelijkheid van de biosector van gepatenteerde en F1-hybride gewassen.

Steeds minder keuzevrijheid - Joris Kollewijn, biodynamisch boer

“Wat ik wil is niet meer relevant voor de zaadleveranciers. Gewassen die ik lang gebruikte zijn nu exclusief voor een paar grote telers die daar veel voor betalen. Het gaat allemaal om grootschaligheid. Ik wil dat niet, want ook dit jaar met dat natte weer bleek hoe kwetsbaar een systeem met weinig keuze is. De zaadproblematiek wordt steeds nijpender.”

Huidige veredeling is georganiseerde onverantwoordelijkheid - Edith Lammerts van Bueren, Emeritus hoogleraar biologische veredeling

“De veredeling vond uit dat als je bepaalde ouderlijnen inteelt, de nakomelingen (de F1, red) goed groeien en uniform zijn qua vorm en oogsttijd. Heel handig voor boer en handel. Maar ze zijn ook zwakker en de tweede generatie heeft een heel chaotische groei, waardoor ze niet bruikbaar zijn voor boeren. Die zijn daardoor afhankelijk geworden van de zaadleverancier”. Door het streven naar efficiëntie zijn er volgens Edith wereldwijd nog maar een paar grote veredelaars over, die focussen op een paar gewassen. Van de 30.000 eetbare planten komt op dit moment 95% van onze voedselcalorieën van 30 soorten en 60% van 3 soorten (rijst, mais, tarwe, red).

“In de voedselketen vecht iedere schakel voor zichzelf en is er alleen contact met de schakel ervoor en erna. Het is georganiseerde onverantwoordelijkheid. Landbouw heeft niets meer met gezondheid te maken. We hebben juist diversiteit nodig in de landbouw, zeker met de klimaatverandering. We moeten een plan B uitrollen.”

Wortelproeverij

Hoe is het nu met de invoering van gentech? - Merle Koomans van den Dries, Odin

“Het Europees Parlement heeft met een kleine meerderheid gekozen voor het schrappen van de veiligheidsbeoordeling voor gentechvoedsel. Onder druk van acties gaat er wel een etiketteringsplicht komen. Het definitieve besluit ligt nu bij de EU-Raad, maar daar zit het muurvast op intellectueel eigendom. Het voorzitterschap van de EU ligt nu bij Hongarije en daarna bij Polen, die beiden tegen gentech zijn. Daarna is Denemarken voorzitter en die is voor gentech. Als er dan een besluit genomen wordt, duurt het nog 2 jaar voordat het geïmplementeerd wordt. Nederland zelf is voor gentech, maar er wordt in opdracht van het ministerie van LVVN wel onderzoek uitgevoerd naar co-existentie van gentech- en niet-gentechgewassen. Meer actie is nodig, zowel richting Tweede Kamer als naar de EU.”

Kansen voor zaadvast - Edwijn Nuijten, veredelaar en bestuurslid Stichting Zaadgoed

“Er zijn kansen voor zaadvaste veredeling. De opbrengst is goed en de recente Europese bio-verordening geeft ruimte voor diversiteit in rassen. Interessant is dat de relatie tussen bodem en plant steeds meer wordt ontdekt en dit biedt ook mogelijkheden. Er is steeds meer samenwerking: we hebben nu de Ketenwerkgroep Biologische Zaadvaste Rassen en partijen als Odin willen meer diversiteit in de winkel. We moeten ons in de veredeling richten op biodiversiteit, klimaatverandering, onafhankelijkheid, smaak en vrijheid van gentech en patenten. We moeten alle schakels betrekken bij veredeling, zodat ze voldoen aan ieders wensen en kosten efficiënt is. We zijn alvast begonnen met de zaadvaste veredeling van ui en wortel, samen met biodynamische boeren.”

Stemmen op de lekkerste wortel

Odin en zaadvaste veredeling - Theo Boon, Odin

“Het verhaal en de achtergrond van zaadvaste veredeling is nauwelijks bekend. We moeten telers motiveren en pilots starten zodat ze ervaring opdoen en stapsgewijs omschakelen naar zaadvast. Odin wil in 2025 voor een aantal groenten als bieten, ongewassen wortelen en pompoenen helemaal omschakelen naar zaadvast. Onze in- en verkoopstrategie moet daarvoor aangepast worden. Telers moeten een goede prijs krijgen, maar we moeten ook de consumentenprijzen aantrekkelijk houden. Zaadvaste groenten moeten ook herkenbaar zijn in Odin winkels en ook in onze groothandel. We willen consumenten en winkeliers informeren over het belang en de smaak van zaadvaste groenten en hen ook betrekken bij de veredeling. We willen de zaadvaste veredeling financieren vanuit de hele voedselketen.

Smaakproef en afsluiting

Al met al een geslaagde avond met ook een interactieve smaakproef van drie wortelsoorten, waarbij het zaadvaste ras Treenetaler en een nieuw, nog naamloos zaadvast ras duidelijk favoriet waren ten opzichte van het F1-hybride ras Nerac. Na een vraag- en antwoordsessie werd de avond afgesloten en konden belangstellenden zich aanmelden voor diverse werkgroepen.

Hier vind je de PowerPoint-presentatie van de avond.