Vogelgriep: nieuws rond vaccinaties bij kippen

Wat is er aan de hand in Nederland?

Hoewel we dolgraag zien dat ze lekker buiten scharrelen, moeten moeten biologische kippen door de ophokplicht vanwege de vogelgriep momenteel helaas binnen blijven. Sinds 2014 is vogelgriep elk jaar in Europa teruggekomen. Jaarrond zijn er nu besmettingen onder kippen en wilde vogels. Het is dus niet zozeer de vraag wanneer we ervan af zijn, maar eerder hoe we er als samenleving mee omgaan.

Het huidige beleid van de overheid omtrent vogelgriep

Lang is een beleid gevoerd waarbij het virus steeds in de kiem gesmoord werd door stallen met besmette kippen 'te ruimen' en dat preventief ook bij stallen in de omgeving te doen. Door het ruimingsbeleid zijn de afgelopen jaren al vele miljoenen kippen gedood, deels ook biologische kippen. Dat blijkt nauwelijks effect meer te hebben: uitbraken volgen elkaar in rap tempo op. Bij een grote dreiging van vogelgriep (zoals we nu voortdurend meemaken) stelt de overheid vaak ook extra hygiënemaatregelen in voor pluimveebedrijven, worden vervoersbeperkingen ingesteld in regio’s met een hoog besmettingsrisico, en is de ophokplicht voor heel Nederland vastgelegd. Meer informatie over de ophokplicht is te vinden op de website van de NVWA.

Vaccineren tegen vogelgriep

Tot nu toe geldt er in Nederland voor professionele pluimveehouders alleen een verplichte vaccinatie tegen pseudovogelpest (Newcastle ziekte). In diverse landen buiten de EU worden kippen al gevaccineerd tegen vogelgriep. De toelatingseisen van vaccins en diergeneesmiddelen is in de EU echter vele malen strenger dan in andere delen van de wereld. De overheid zet zich in voor het onderzoeken van vaccinatiemogelijkheden. Bij Wageningen Bioveterinary Research, onderdeel van Wageningen University & Research (WUR), wordt er getest met vaccins, in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV). Recent waren hier nieuwe ontwikkelingen in.

"We werken actief mee aan het onderzoek naar veilige vaccins tegen vogelgriep"

Hoe kijkt de biologische sector naar het vaccineren?

Voor ketenorganisatie Bionext is een vaccinatie tegen vogelgriep belangrijk om de situatie weer te normaliseren: “Voor de toelating van vaccins bij dieren gelden, net als bij de mens, strenge protocollen. Waar het landbouwhuisdieren betreft, wordt daarbij ook gekeken naar mogelijk effecten op de gezondheid van de producten van deze dieren voor de mens. Kippen krijgen nu in hun jonge leven ook al vaak een aantal vaccins toegediend die hen weerbaar maken tegen een aantal bekende pluimveeziekten. Een goedwerkend vogelgriepvaccin is in onze ogen, om hiervoor genoemde redenen, een goede aanvulling hierop. Uiteraard mits een dergelijk vaccin aan alle toelatingseisen voldoet. We werken daarom actief mee aan het onderzoek naar veilige vaccins tegen vogelgriep.”

Hoe nu verder?

Helaas ziet het er niet naar uit dat de vogelgriep afneemt en dat maakt het een lastige situatie. Wilde vogels tegenhouden die besmettingen overbrengen is onmogelijk. De massale ruimingen vinden wij als Odin niet verantwoord. En we vinden dat we de biologische kippen veel tekort doen door ze hun buitenverblijf te onthouden.

De intensieve veehouderij, waarbij vele duizenden kippen in te krappe ruimtes op elkaar zitten, zorgt ervoor dat de vogelgriep zich alsmaar blijft verspreiden. Het bevestigt voor ons de voordelen van de  uitgangspunten van de biologische en biodynamische landbouw. Door te blijven kiezen voor biologisch steun je deze sector en zullen hopelijk meer agrariërs de omslag maken naar biologisch. Zodat meer kippen buiten kunnen gaan scharrelen, en lekker veel ruimte hebben binnen én buiten voor natuureigen gedrag.

Helaas is dit een proces van een lange adem en te lang om biologische en biodynamische kippen daarvoor hun hele leventje lang opgehokt binnen te laten zitten. En: daarmee is vogelgriep nog niet uit de wereld…

Dit zeggen de leveranciers van Odin

Er zijn best nog wat vragen te beantwoorden en er zijn veel belangen in het spel. We staan in nauw contact met onze leveranciers en hebben hen om de huidige situatie met betrekking tot vaccineren gevraagd:

De Grote Kamp - Odin eieren Demeter, broederhaan en soepkip Demeter

“Al onze kippen worden gevaccineerd; zowel biologisch als Demeter. Dit gebeurt al langer om bepaalde uitbraken tegen ziektes tegen te gaan. Een aantal vaccinaties zijn wettelijk verplicht en daarnaast is het per bedrijf verschillend welke vaccinaties je eventueel nog extra kunt geven, dit heeft veel te maken met ziektedruk in omgeving. Bij Demeter kiezen we ervoor om enkel de echt noodzakelijke en wettelijk verplichte vaccinaties te geven.”

"In 2023 is er begonnen met een veldproef in Nederland bij 10 pluimveebedrijven met een vaccin tegen de vogelgriep. Dit vaccin is destijds gegeven bij volwassen kippen. De laatste kippen die destijds gevaccineerd zijn zitten momenteel nog in de stallen dus deze test zal binnen nu en 2 maanden afgerond zijn, maar de resultaten zijn tot dusver positief."

"Nu is er bij de recente proeven voor het eerst een koppel 1-dags kuiken gevaccineerd met een zelfde soort vaccin, die kippen zullen naar alle waarschijnlijkheid blijven leven tot medio 2027 dus pas dan kan er ook gezegd worden of dit vaccin effectief blijkt te zijn. De pilot die gisteren gestart is, wordt nu verder uitgebreid maar het is en blijft voorlopig een pilot. Wij als biodynamische pluimveehouders doen niet mee aan deze pilot en dat betekent dat er vanuit ons dus ook geen kippen gevaccineerd zijn tegen vogelgriep."

Kemperkip - Koelverse kipproducten biologisch

“Voor NCD (New Castle Disease, de pseudovogelpest), voeren wij al jaren een verplichte enting op alle kippen. De pilot die nu in het nieuws is loopt tot begin 2027 en start op één pluimveebedrijf, met mogelijk uitbreiding naar meerdere bedrijven. Kuikens worden in de broederij gevaccineerd en worden uiteindelijk als leghen op een legbedrijf geplaatst. De eieren van deze hennen worden uitsluitend binnen Nederland afgezet. Alles staat onder toezicht van onder meer de NVWA. Voor zover ons bekend is, betreft het geen mRNA-vaccin. Aangezien KemperKip enkel bio-vleeskippen aan Odin levert heeft deze pilot geen betrekking op de producten die wij aan Odin leveren."

Lankerenhof - Bleieren, roomei-lekkernij biologisch

“Zowel biologische kippen als Demeter kippen worden al sinds jaar en dag geënt. Er is al meer dan 20 jaar 1 verplichte enting; tegen NCD. Andere entingen die de meeste kippen direct als 1-dagskuiken op de broederij krijgen zijn o.a. Marek, Gumboro, Coccidiose en ILT. Later, bij de opfokbedrijven krijgen ze nog inentingen tegen Salmonella, Micoplasma synoviae(M.s.) en infectieuze bronchitis(IB). Dit zijn veelal lokale entingen, waarbij de weerstand via de darmen en/of andere slijmvliezen opgebouwd wordt. B.v. ILT en M.s. is een oogdruppel en werkt via de oogslijmvliezen, Salmonella en IB zijn drinkwater-entingen. Coccidiose is een spray op het dons, wat ze bij elkaar oppikken. Marek en Gumboro is een subcutane prik. De jonge hennen krijgen bij ons 1 keer een borstspuit (op 12-13 weken leeftijd) voor de verplichte NCD. Hierop zijn ze al voorbereid doordat ze een paar weken ervoor al een drinkwaterenting met NCD hebben gehad.”

"Naar aanleiding van de ontwikkeling van de vogelgriepvaccins hoorde we dat het er voorlopig niet op lijkt dat mRNA-vaccins gebruikt gaan worden, omdat je die om de paar maanden moet boosteren, omdat ze maar heel kort voldoende afweer genereren en dat is veel te lastig. Nu worden onze kippen alleen in de opfok geënt, zodra ze gaan leggen krijgen ze geen vaccinaties meer."

Bronnen: Bionext, RIVM, Wageningen University & Research