Bij biodynamische tuinderij Land en Boschzigt

Het is een stralende lentedag wanneer ik op bezoek ga bij biodynamische tuinderij Land en Boschzigt in ’s-Graveland, in de buurt van Hilversum. Het bedrijf lijkt te ontwaken uit haar winterslaap. Het land is net geploegd en in de kas staat de eerste paksoy. ”De zandachtige grond en de beschutte ligging is uitermate geschikt voor de teelt van fijne gewassen zoals wortels, bonen en kruiden. De eerste vroege sla en raapstelen komen er binnenkort alweer aan”, zegt Sissie.

Ik heb afgesproken met Sijmen en Sissie die sinds 1978 op de boerderij wonen en werken, om het met hen te hebben over wat biodynamische landbouw is.

"Toen we hier net kwamen wist ik weinig over dit onderwerp”, vertelt Sijmen. ”Wat ik wel wist was dat ik op het land wilde werken. Hier kreeg ik de kans om te leren in de praktijk. Daarnaast ben ik de deeltijdopleiding biodynamische landbouw gaan volgen.”

In de biodynamische landbouw staat de bodem centraal. Alles is er op gericht deze zo vruchtbaar mogelijk te maken. Waarom is dit belangrijk?

”Een gezonde bodem met een rijke humuslaag is een basisvoorwaarde om gezonde en vitale voeding te kunnen telen”, aldus Sissie. ”De grond is een levend organisme waar we goed voor moeten zorgen. Door toevoeging van mest en compost, en het gebruik van preparaten proberen we dit te realiseren.”

Een gewas wordt maar eens in de paar jaar op hetzelfde stuk grond geteeld. Wat is de reden hiervoor?

”Door teeltwisseling voorkom je dat de bodem uitgeput of verzwakt raakt. Ook dit helpt weer om de vruchtbaarheid van de bodem te behouden en te verbeteren.”

Een biodynamische boerderij is in principe een gemengd bedrijf waarbij wordt gestreefd naar een gesloten kringloop. Welke rol spelen dieren hierin?

”Ze zijn een onmisbaar onderdeel, met name omdat ze voor de mest zorgen”, zegt Sijmen. ”De dieren worden gevoed met gewassen die op het bedrijf groeien en de mest wordt samen met teeltafval tot compost verwerkt. Er is respect voor de karakters en eigenschappen van elk dier. Koeien behouden de horens, kippen behouden hun snavels. Daarnaast zorgen we voor voldoende leefruimte, zowel binnen als buiten.”

Uniek is het gebruik van preparaten. Kun je hier iets meer over vertellen?

”Het is duidelijk dat bijzondere kosmische krachten een rol spelen in de natuur. Het gebruik van preparaten is bedoeld om deze onzichtbare krachten te ondersteunen”, legt Sijmen uit. ”De werking is moeilijk te doorgronden omdat het om een ander, minder zichtbaar stuk van de natuur gaat. Maar ik geloof sterk in deze levenskrachten en energie. In deze zelfde ongrijpbare lijn schaal ik ook de preparaten in.”

Hoe worden de preparaten gemaakt?

”Er zijn verschillende preparaten. In principe worden er dierlijke en plantaardige delen zoals koemest, planten en kristal samengevoegd en in een koehoorn enkele maanden onder de grond bewaard. Vervolgens wordt dit over het land of de gewassen uitgespoten of aan compost toegevoegd.”

Wat vinden jullie het mooiste aan een biodynamisch bedrijf?

”Door de gesloten kringloop komt alles hier samen. Mens, dier en aarde. Maar ook met de invloed van de kosmos wordt rekening gehouden. Hierdoor ontstaat er een bijzondere dynamiek waar ik me steeds weer over verbaas. Het maakt een bedrijf levend en compleet.”

Al sinds 1947 wordt er op Land en Boschzigt biodynamisch geteeld. Dit maakt het een van de oudste biodynamische bedrijven van Nederland.

”In eerste instantie was het de moestuin voor het naastgelegen antroposofische conferentieoord, bedoeld om de bezoekers gerechten uit eigen tuin te serveren. Al snel zijn we dingen anders aan gaan pakken en ons meer gaan richten op de groothandel”, vertelt Sijmen. ”Toen Odin in de jaren negentig met de groenteabonnementen begon konden we opschalen en professioneler worden. De afzetzekerheid zorgde voor stabiliteit en creëerde ruimte om te groeien. Dit was belangrijk, niet alleen voor ons maar voor de gehele branche.”

Tegenwoordig leveren jullie niet meer aan groothandels maar worden alle producten direct aan de consument verkocht.

”We zijn ons steeds meer gaan bezighouden met onze eigen afzetkanalen. De extra schakels van groothandel en winkels zijn verdwenen waardoor de consument nog meer verbonden is met het bedrijf”, zegt Sissie. ”De kringloop wordt zo nog meer gesloten en de boerderij heeft haar centrale plek in de gemeenschap teruggekregen. We hebben een gezamenlijk belang bij gezonde voeding, waar we hier samen aan werken.”

Het grootste deel van de producten wordt via oogstaandelen verkocht. Wat houdt dit precies in?

”Met een oogstaandeel kun je voor een vast bedrag per jaar gedurende 30 tot 35 weken zelf verse producten oogsten” legt Sissie uit. ”Ook zonder oogstaandeel kun je terecht in onze boerderijwinkel, dat een compleet assortiment heeft.”

Land en Boschzigt is tevens een zorgboerderij, met horeca en een wijngaard.

”Het bedrijf is altijd een zorgboerderij geweest. Tegenwoordig werken hier vijftien mensen met een beperking”, vertelt Sijmen. ”In 2000 zijn we een biodynamische wijngaard begonnen. Het wordt gerund met de hulp van enthousiaste vrijwilligers. Sinds 2008 hebben we ieder jaar een heerlijke witte wijn die we in de winkel verkopen. In proeflokaal De Serre kunnen mensen terecht voor een kop koffie of uitgebreide lunch. Het wordt door een externe partij uitgebaat en is een mooie aanvulling voor het bedrijf.”

Sissie is inmiddels met pensioen en op termijn wil ook Sijmen stoppen met de dagelijkse werkzaamheden.

”Voorlopig zullen we betrokken blijven, ook omdat we hier in principe willen blijven wonen”, zegt Sissie. ”Het bedrijf bestaat al zolang. Hopelijk kunnen volgende generaties het werk met net zoveel passie en toewijding voortzetten zodat het nog vele jaren kan blijven voortbestaan.”

Over Sijmen en Sissie

Sijmen Brandsma (65) en Sissie Haijtema (67) leerden elkaar begin jaren zeventig kennen. Na het afronden van hun studie vertrokken ze samen naar Schotland om te werken op een biodynamische zorgboerderij, waar zij voor het eerst kennis maakten met deze vorm van landbouw. Nadat zij terugkeerden naar Nederland kwamen zij terecht op Land en Boschzigt, waar ze inmiddels ruim veertig jaar wonen en werken. Ze hebben twee volwassen dochters en zes kleinkinderen. Meer informatie op www.landenboschzigt.nl

Geschreven door Muriël Bakker